Dóms­mála­ráð­herr­ann

12. október 2006

 Björn Bjarna­son rær lí­fróð­ur fyr­ir áfram­haldi í pól­it­ík. Staða hans er erf­ið, jafn­vel af­leit. Ráð­herr­ann hef­ur gert stöðu sína erf­iða og ef­laust þyk­ir mörg­um kom­ið nóg af Birni Bjarna­syni.Það eru ekki nema fimm ár síð­an Björn var kall­að­ur fram sem borg­ar­stjóra­efni en galt af­hroð. Hann hef­ur lengst­um ver­ið í skjóli Dav­íðs Odds­son­ar, skjóli sem ekki nýt­ur leng­ur við.Björn Bjarna­son hef­ur tek­ið að sér að vera mál­svari per­sónu­njósna og varð­veislu hins op­in­bera á gögn­um um skoð­an­ir og orð fólks sem ekk­ert at­huga­vert fannst við. Björn tek­ur til varna sem mál­svari kulda­legs kerf­is og hon­um renn­ur blóð­ið til skyld­unn­ar. Hon­um finnst hann verða að verja minn­ingu lát­ins föð­ur síns, en hann gegndi emb­ætti dóms­mála­ráð­herra á þeim tíma sem njósn­ir hins op­in­bera risu hvað hæst. Það er fal­legt af Birni að verja minn­ingu föð­ur síns, en um leið bend­ir margt til að sú vörn kosti Björn mik­ið í þeirri bar­áttu sem hann nú á í til að fram­lengja pól­it­ískt líf sitt.Það er fleira sem vinn­ur gegn Birni og sem áð­ur er hann ör­laga­vald­ur­inn. Baugs­menn hafa sent að­finnsl­ur við orð og gerð­ir dóms­mála­ráð­herr­ans til Mann­rétt­inda­dóm­stóls­ins. Aug­ljóst er að ráð­herr­ann hef­ur ekki leynt hatri sínu á Baugs­mönn­um og eink­um og sér í lagi þeim fjöl­miðl­um sem þeir eiga hlut í. Öll þau stóru orð sem Björn hef­ur við­haft verða jafn­vel skoð­uð af er­lend­um dóm­stóli og hugs­an­lega mun Mann­rétt­inda­dóm­stóll­inn finna að gerð­um og orð­um ráð­herr­ans.Áð­ur hef­ur Björn þurft að kyngja áfell­is­dómi, hann var sagð­ur hafa brot­ið jafn­rétt­is­lög. Svar Björns á þeim tíma hjálp­ar hon­um ekki, en hann sagði ósköp pent að lög­in væru barn síns tíma.  Birni hef­ur tek­ist að draga upp af sér mynd sem fell­ur ekki öll­um í geð. Hann vildi verða borg­ar­stjóri og var hafn­að eft­ir­minni­lega, hann hef­ur skrif­að og tal­að af meiri hörku og óbil­girni um þá sem hon­um ekki lík­ar en dæmi eru um í lang­an tíma. Hann hef­ur tek­ið að sér að vera holdg­er­ving­ur njósna og leyni­þjón­ustu, hann hef­ur brot­ið gegn jafn­rétt­is­lög­um og allt þetta og fleira mun reyn­ast hon­um erf­itt á næstu vik­um og senni­lega verða til þess að hann fái harð­an dóm flokks­fé­laga sinna.Sjálf­stæð­is­flokk­ur­inn er í and­lits­lyft­ingu. Þeir sem þóttu harð­ast­ir og erf­ið­ast­ir eru að yf­ir­gefa leik­völl­inn hver af öðr­um. Þeir leita skjóls, ým­ist hjá hinu op­in­bera eða hverfa af velli í ein­hvern tíma. Dav­íð fór í Seðla­bank­ann, Jón Stein­ar í Hæsta­rétt, Kjart­an er far­inn en ekki er vit­að hvert og eft­ir sit­ur Björn og freist­ar þess að fá að halda áfram. Bak­land hans er ekki sterkt í helsta valda­kjarna flokks­ins og varla með­al þeirra yngstu. Þess vegna er ekki fjarri lagi að ætla að Birni Bjarna­syni verði hafn­að í próf­kjöri Sjálf­stæð­is­flokks­ins.

Góð­ur dag­ur

10. október 2006

 Rík­is­stjórn­in flutti okk­ur þegn­un­um góð­ar frétt­ir í gær og við treyst­um á að stað­ið verði við fyr­ir­heit um breyt­ing­ar á mat­ar­verði. Þau okk­ar sem mun­ar hvað mest um hversu mik­ið mat­ur hef­ur kost­að hér á landi sjá fram á allt ann­an hag en hing­að til. Lækk­un mat­ar­verðs er stór­kost­leg kjara­bót og senni­lega hefði rík­is­stjórn­in ekki get­að gert bet­ur í að­drag­anda kosn­inga. Næst verð­ur þjóð­in að and­mæla vaxta­okr­inu af krafti. Ár­ang­ur hef­ur náðst í lækk­un mat­ar­verðs og það eru ekki enda­lok bar­átt­unn­ar um að við fá­um að lifa við sam­bæri­leg kjör og þær þjóð­ir sem við vilj­um vera bor­in sam­an við.Mik­ill létt­ir er að vita að mat­ar­verð­ið verði leið­rétt. Fátt kem­ur efna­litlu fólki bet­ur en að verð á helstu nauð­synj­um sé sann­gjarnt. Sú ákvörð­un að breyt­ing­arn­ar taki gildi 1. mars á næsta ári, skömmu fyr­ir kosn­ing­ar, kveik­ir grun um að sú dag­setn­ing hafi ver­ið val­in ein­mitt til að kjós­end­ur verði sem glað­ast­ir þeg­ar þeir ganga að kjör­borð­inu. Það er auka­at­riði, að­al­at­rið­ið er að mat­ar­verð­ið verð­ur leið­rétt. Það hversu skammt verð­ur til kosn­inga þeg­ar verð­ið á að lækka kem­ur nán­ast í veg fyr­ir að rík­is­stjórn­in gangi á bak orða sinna.Hlið­ar­verk­an­ir verða ef­laust mikl­ar af leið­réttu mat­ar­verði, vísi­tal­an mun lækka og ef ann­að geng­ur vel þá hef­ur það áhrif á lán­in okk­ar. Ávinn­ing­ur al­menn­ings verð­ur mik­ill. For­sæt­is­ráð­herra sagði fyr­ir ekki svo löngu að ekki væri unnt að lækka álög­ur á mat­væli þar sem kaup­menn myndu hirða all­an ávinn­ing­inn. Orð­um hans var mót­mælt víða og hann hef­ur greini­lega séð að sér, er hætt­ur að gefa sér ill­an hug fólks sem hef­ur ekki til þess unn­ið að um það sé tal­að ein­sog ráð­herr­ann gerði. Ómögu­legt er að ætla nokkr­um það að ekki sé unnt að leið­rétta mat­ar­verð vegna þess að lækk­un­in næði ekki til al­menn­ings sök­um græðgi fárra. Kannski er ástæðu­laust að staldra við fall­in orð ráð­herr­ans, held­ur horfa til betri tíma, en neyt­end­ur mega samt ekki sofna á verð­in­um. Þeir eru besta eft­ir­lit­ið með því að boð­að­ar að­gerð­ir skili sér til okk­ar að fullu.Næsta stóra verk­efni eru vext­irn­ir. Heyrði til tals­manns KB banka sem skýrði vaxta­mun ís­lenskra við­skipta­vina bank­ans og sænskra með þeim hætti að svona sé þetta bara og verði. Stýri­vext­ir hér á landi eru him­in­há­ir, ís­lenska krón­an er ör­mynt og fleira leggst á eitt. Fjár­magn hér dýr­ara en ann­ars stað­ar og ein­staka bank­ar segj­ast ekk­ert geta gert til að breyta því. Vegna þess hversu ís­lenska krón­an er óstöð­ug er ekki þor­andi fyr­ir venju­lega Ís­lend­inga að taka lán í er­lend­um gjald­miðl­um. Við þetta bú­um við og þeir sem mestu ráða segja ekk­ert hægt að gera til að lækka fjár­magns­kostn­að okk­ar Ís­lend­inga.For­sæt­is­ráð­herra sagði fyr­ir ekki svo löngu að ekki væri unnt að lækka mat­ar­skatt­inn. Hann hef­ur ver­ið lækk­að­ur og þó sagt sé nú að vaxta­mun­ur­inn hjá okk­ur og öðr­um þjóð­um sé óbrú­an­leg­ur meg­um við ekki gef­ast upp. Það er okk­ar að breyta hon­um.

Ódýr mat­ur og breið­ir veg­ir

5. október 2006

 Kosn­ing­ar eru fram­und­an og stjórn­mála­menn hafa byrj­að und­ir­bún­ing­inn. For­síð­ur Morg­un­blaðs­ins og Frétta­blaðs­ins í gær end­ur­spegl­uðu þenn­an raun­veru­leika. Morg­un­blað­ið sagði stjórn­völd hætt við frest­un fram­kvæmda og Frétta­blað­ið að mat­ar­verð verði lækk­að. Þetta hljóm­ar vel, en för­um að ráð­um land­bún­að­ar­ráð­herr­ans og segj­um; obbob­obb, hinkr­um að­eins við. Er ekki ein­sog þær fram­kvæmd­ir sem lof­að er að ráð­ast í hafi áð­ur ver­ið á dag­skrá og er ekki rétt mun­að að þær hafi áð­ur ver­ið sett­ar í bið? Jú, mik­il ósköp.Stjórn­ar­flokk­arn­ir hafa völd­in og þeir geta lof­að einu og öðru þar sem vald­ið er þeirra. Þeir geta meira að segja lof­að aft­ur því sama og þeir hafa áð­ur gert, ein­ung­is sagst ætla að taka til baka það sem þeir áð­ur sögð­ust ekki ætla að efna af eldri lof­orð­um. Við þetta er erf­itt fyr­ir stjórn­and­stöð­una að keppa. Það sem hún hef­ur helst lagt fram er að stefnt skuli að því að all­ir verði vin­ir og gangi sam­stíga til þings og kom­andi kosn­inga­vetr­ar. Þeir sem mest­an áhuga hafa á stjórn­mál­um segj­ast heyra að hug­ur fylgi ekki máli og þver­móðska, pirr­ing­ur og ósætti hafi þeg­ar tek­ið yf­ir fín­ustu orð um vin­átt­una.Flest­ir fjöl­miðl­ar hafa bor­ið að okk­ur full­fermi af stór­um orð­um og mikl­um vænt­ing­um stjórn­valda. Þann­ig verð­ur það á næstu mán­uð­um og frétt­ir af þing­störf­um í vet­ur verða þessu marki brennd­ar. Fjöldi þing­manna tek­ur þátt í próf­kjör­um þar sem þeir freista þess að fram­lengja starf sitt á þingi og þeir þing­menn munu flest­ir nota sér þau tæki­færi sem gef­ast til að koma sér á fram­færi. Vit­andi að hægt er að lofa nán­ast hverju sem er munu þing­menn­irn­ir ekki hika við að segja mik­ið. Hver man til að mynda lof­orð flokk­anna í byggða­kosn­ing­un­um í vor? Fá­ir.Í trausti þess að kjós­end­ur leggi ekki orð stjórn­mála­manna á minn­ið munu fram­bjóð­end­urn­ir hvergi hika við að segja mik­ið og lofa miklu. Dæmi um hvern­ig þetta geng­ur fyr­ir sig eru orð for­sæt­is­ráð­herra um að hætt hafi ver­ið við að hætta við áð­ur boð­að­ar fram­kvæmd­ir. Von­andi er að nú verði af end­ur­bót­um á veg­um, sér­stak­lega í ná­grenni Reykja­vík­ur þar sem álag­ið er gríð­ar­legt, slys­in mörg og sá langi tími sem það tek­ur að ferð­ast stutt­ar vega­lengd­ir hlýt­ur að vera þjóð­fé­lag­inu dýr. Spor­in hræða og þess vegna ber ekki að fagna strax og ótíma­bært er að halda að við stóru orð­in verði stað­ið nú, ekk­ert frek­ar en síð­ast og jafn­vel þar áð­ur. Varð­andi vil­yrði um lækk­un mat­ar­verðs þá vek­ur það fögn­uð. Stjórn­ar­flokk­arn­ir geta ekki beð­ið með fram­kvæmd­ir á því fram yf­ir kosn­ing­ar. Þeir eiga þess ekki kost, þjóð­in sætt­ir sig ekki við óbreytta stöðu. Það þarf ekki að senda þær fyr­ir­ætl­an­ir í um­hverf­is­mat, það þarf ekki að hanna þær af verk­fræð­ing­um, það þarf ekki að kaupa upp lönd og það þarf ekki að bjóða út fram­kvæmd­irn­ar. Til að lækka mat­ar­verð þarf helst tvennt að koma til, vilji og kjark­ur.

Rétt hjá Sól­veigu

4. október 2006

 Sól­veig Pét­urs­dótt­ir, for­seti Al­þing­is, sagði í ljós­vaka­við­tal­i að mál eig­in­manns henn­ar, Krist­ins Björns­son­ar, hefði haft áhrif á að hún hyggst ekki sækj­ast eft­ir end­ur­kjöri til Al­þing­is. Krist­inn var einn helsti ger­and­inn í ol­íu­svika­mál­inu. Ann­að sem Sól­veig sagði er merki­legt og verð­ur að ná eyr­um lög­reglu­yf­ir­valda og ákæru­valds, en það er sú stað­reynd að ol­íu­svika­mál­ið hef­ur ekki feng­ið eig­in­lega af­greiðslu og á með­an verða sak­born­ing­ar, fjöl­skyld­ur þeirra og aðr­ir sem mál­ið snert­ir að sæta því að hafa lok máls­ins yf­ir sér, án þess að vita hve­nær og hvern­ig mál­inu lýk­ur, það er hvort for­ráða­menn ol­íu­fé­lag­anna frá svika­tím­an­um verði sótt­ir til saka og þá hvern­ig og hvaða sak­ir verða hafð­ar uppi í hugs­an­leg­um refsi­mál­um. Þetta er ekki þol­andi, allra vegna. Vegna sak­born­ing­anna, vegna fjöl­skyldna þeirra og okk­ar hinna vegna, okk­ar sem er­um sann­færð um að illa hafi ver­ið far­ið með okk­ur, að á okk­ur hafi ver­ið brot­ið, og við vilj­um að þeir sem bera sak­ir fái mak­leg mála­gjöld.Það er ekki verj­andi að hafa mál óút­kljáð í ára­rað­ir, síst af öllu mál þar sem fyr­ir ligg­ur að blekk­ing­um og svik­um var beitt til að hafa fé af öll­um al­menn­ingi í land­inu. Þess vegna á all­ur al­menn­ing­ur óupp­gert við það fólk sem fremst fór í þessu mikla svika­máli. Al­menn­ing­ur er ekki dóms­vald og get­ur þess vegna ekki dæmt þá sem sek­ir eru. Það er hlut­verk dóm­stóla, en þeir geta held­ur ekk­ert gert fyrr en lög­regla og ákæru­vald­ið hafa lok­ið sín­um störf­um. Þar stend­ur hníf­ur­inn í kúnni. Mál­ið hef­ur ver­ið allt­of lengi í rann­sókn og það bitn­ar á svo mörg­um. Ef mála­lok væru feng­in væri and­rúm­ið allt ann­að, þátt­tak­end­ur ým­ist dæmd­ir eða sýkn­að­ir og mál­ið tek­ið frá dóm­stóli göt­unn­ar. Með­an það er þar bitn­ar það sem fyrr seg­ir á þeim sem ekk­ert geta gert. Með­al ann­ars á Sól­veigu Pét­urs­dótt­ur sem nán­ast seg­ir að hún eigi ekki frek­ari fram­tíð í stjórn­mál­um vegna máls­ins. Það er eina dæm­ið sem við þekkj­um af hlið­ar­áhrif­un­um, en auð­vit­að eru þau miklu fleiri.Þeg­ar af­brot er fram­ið er ör­uggt að fórn­ar­lömb þess verða mörg, þau sem eru svik­in eða meidd og að­stand­end­ur glæpa­manna verða oft­ar en ekki þol­end­ur. Svo virð­ist sem af­brota­menn ým­ist geri sér ekki grein fyr­ir óham­ingj­unni sem þeir kalla yf­ir sína nán­ustu eða að þeim sé bara al­veg sama.Enn er bið á að ol­íu­svika­mál­ið verði til lykta leitt. Með­an til þess skip­uð yf­ir­völd ná ekki að ljúka mál­inu þurfa þol­end­ur þess að búa við óvissu og dóm­hörku borg­ar­anna. Það er því okk­ur öll­um nauð­syn­legt að mál­inu ljúki og þeir sem sann­ar­lega brutu af sér fái sína dóma og ljúki refs­ing­um og þeir sem eru sak­laus­ir verði sýkn­ir saka eða þeim sleppt án eft­ir­mála. Þá mun þján­ing­um margra linna og þjóð­in hætt­ir von­andi að dæma þá sem brutu af sér, og ekki síð­ur ást­vini þeirra.

Eitt ár

3. október 2006

 Eitt ár er síð­an Frétta­blað­ið hóf að birta frétt­ir, sem að mestu voru byggð­ar á tölvu­póst­um sem höfðu geng­ið milli fólks sem kom að að­drag­anda Baugs­máls­ins, og þær frétt­ir höfðu veru­leg áhrif á sam­fé­lag­ið. Í þeim frétt­um kom fram að fólk sem ekki var beinn þátt­tak­andi í mál­inu eða hafði beinna eða sér­stakra hags­muna að gæta hafði set­ið á fund­um og und­ir­bú­ið kæru til lög­reglu. Það er rétt um eitt ár síð­an þetta mál skók sam­fé­lag­ið. Flest­um er enn í minni allt það sem fylgdi á eft­ir, svo sem lög­bann sýslu­manns á gögn blaða­manna, mála­rekst­ur Jón­ínu Bene­dikts­dótt­ur gegn Frétta­blað­inu og ótví­ræð­ur sig­ur vand­aðr­ar blaða­mennsku á tveim­ur dómst­ig­um. Reynd­ar er ekki að sjá að Frétta­blað­ið muni þessi tíma­mót, alla­vega er þeirra ekki get­ið í blað­inu.Fjöl­miðl­um er mik­ils virði að geta unn­ið í friði fyr­ir of­beldi hins op­in­bera, sama hver fær vald­ið í lið með sér, og þess vegna er tölvu­pósts­mál­ið og eft­ir­mál þess mik­ils­vert í sögu nú­tíma­fjöl­miðl­un­ar. Lög­banni sýslu­manns­ins var hafn­að á tveim­ur dómst­ig­um. Þó Frétta­blað­ið kjósi að láta sig þessi tíma­mót engu skipta er ekki sjálf­gef­ið að aðr­ir geri það. Oft hef­ur ver­ið sótt að fjöl­miðl­um og þeim sem þar starfa. Í þessu máli var það gert og upp risu all­skyns máls­verj­end­ur þeirra sem við sögu komu. Það gáfu sig líka fram máls­verj­end­ur sem sögðu ekk­ert að því að helstu trún­að­ar­menn þá­ver­andi for­sæt­is­ráð­herra hafi átt fundi um Baugs­mál­ið nokkru áð­ur en það var kært til lög­reglu og það risu upp verj­end­ur sem fannst ekk­ert merki­legt þótt þá­ver­andi for­sæt­is­ráð­herra hafi ver­ið nefnd­ur sér­stak­lega og ekki held­ur þó nú­ver­andi for­sæt­is­ráð­herra og þá­ver­andi fjár­mála­ráð­herra hafi einn­ig kom­ið til tals hjá þeim sem mest og best unnu að því að gera Baugs­mál­ið að op­in­beru refsi­máli.Þrátt fyr­ir að vönd­uð og góð blaða­mennska hafi far­ið með sig­ur af hólmi fyr­ir dóm­stól­um eim­ir enn eft­ir af hinni sér­stöku vörn þeirra sem stýrðu að­drag­anda kæru­máls­ins, að í tölvu­pósts­mál­un­um hafi ekk­ert sér­stakt kom­ið fram. Það er rangt að halda því fram. Eink­um og sér í lagi þeg­ar skoð­að er hvaða út­reið þetta sér­staka mál, það er Baugs­mál­ið sjálft, hef­ur feng­ið hjá dóm­stól­um. Mál­ið hef­ur nán­ast ver­ið berstr­íp­að fyr­ir dóm­stól­um og tölvu­pósts­mál­ið reynd­ist þeg­ar upp er stað­ið vera minn­is­varði um getu, kjark og festu fjöl­mið­ils til að halda áfram með gott frétta­mál, þrátt fyr­ir ótrú­leg­an and­byr og ónot.Í fyll­ingu tím­ans mun Baugs­mál­ið verða rann­sak­að með öðr­um hætti en gert hef­ur ver­ið, það verð­ur gert af op­in­ber­um yf­ir­völd­um eða öðr­um, og þá mun skýr­ast bet­ur hvern­ig var stað­ið að kær­unni sem varð að þessu stóra og sér­staka máli, þá mun skýr­ast hver að­drag­andi Baugs­máls­ins var og þá munu fleiri stað­reynd­ir um und­ir­bún­ing máls­ins verða stað­fest­ar og þær munu hafa áhrif. Þá verð­ur gott að hafa fjöl­miðla sem hafa kjark.