Fá­tækt, kjör aldr­aðra og al­þing­is­manna

Jón Magnússon hæstaréttarlögmaður skrifar í Blaðíð í dag fína grein sem birtist hér í fullri legnd:

Frá því hef­ur ver­ið skýrt að kjör aldr­aðra hafi í raun rýn­að frá ár­inu 1988. Á sama tíma hafa kjör flestra ann­arra lands­manna  batn­að  veru­lega. Þó ligg­ur fyr­ir að raun­veru­leg fá­tækt er of mik­il.  Það er skrýt­ið hvað það geng­ur illa að búa til raun­veru­legt vel­ferð­ar­þjóð­fé­lag á Ís­landi. Vel­ferð­ar­þjóð­fé­lag fyr­ir alla.  All­ir stjórn­mála­flokk­ar hafa  á stefnu­skrá sinni að vinna að bætt­um hag þeirra sem lök­ust hafa kjör­in og minnst fyr­ir sig að leggja. Það er þjóð­ar­sátt um að hér sé virkt vel­ferð­ar­kerfi.  Á sum­um svið­um er svo­nefnd vel­ferð þó kom­in út í slík­ar öfg­ar að manni dett­ur einna helst í hug að meint vel­ferð­ar­vinna sé að­al­lega hönn­uð fyr­ir þá sem starfa við hana vegna þess að þörf­in er ekki fyr­ir hendi held­ur til­bú­in. Á sama tíma vant­ar á að þjóð­fé­lag­ið sinni þeim sem mest þurfa á sam­fé­lags­legri að­stoð að halda. Af hverju eiga marg­ir aldr­að­ir ekki pen­inga fyr­ir mat út mán­uð­inn. Af hverju búa marg­ir aldr­að­ir við kjör þar sem mann­leg reisn er frá þeim tek­in. Sú kyn­slóð sem hef­ur til­eink­að sér öðr­um Ís­lend­ing­um frem­ur spar­semi, nýtni og nægju­semi. Um­ræð­an og út­reikn­ing­ar stjórn­valda eru kom­in á flækj­ust­ig í stað þess að greitt sé úr vand­an­um. Er það ásætt­an­legt í þjóð­fé­lagi sem kall­ar sig vel­ferð­ar­þjóð­fé­lag?  Ég lít á það sem frum­skyldu hvers sið­aðs vel­ferð­ar­þjóð­fé­lags að sjá til þess að eng­inn borg­ari líði skort. Vissu­lega þarf að ein­beita sér að því að hjálpa fólki til sjálfs­hjálp­ar. En þeir sem eiga við var­an­lega fötl­un að stríða og/eða geta ekki afl­að sér tekna verða að eiga þess kost að lifa með reisn og þurfa ekki að hafa enda­laus­ar áhyggj­ur af frum­þörf­um sín­um. Eitt af því sem verð­ur að gæta að í vel­ferð­ar­þjóð­fé­lagi er að fólk fest­ist ekki í fá­tækt­ar­gildr­um og þar get­ur skatt­kerf­ið gegnt mik­il­vægu hlut­verki. Ég hef lengi hald­ið því fram að það brýn­asta í skatta­mál­um okk­ar sé að hækka skatt­leys­is­mörk­in veru­lega. Með því að hækka skatt­leys­is­mörk­in er kom­ið til móts við þá tekju­lægstu í þjóð­fé­lag­inu. Það þjón­ar bæði hags­mun­um ungs fólks sem er að koma sér fyr­ir í þjóð­fé­lag­inu og eldri borg­ur­um til að tak­mark­að­ar tekj­ur þeirra séu ekki frá þeim tekn­ar. Skatta­stefna rík­is­stjórn­ar­inn­ar hef­ur mið­ast við að hanna skatt­kerfi fyr­ir stór­fyr­ir­tæki og þá sem eiga mest­ar eign­ir og hef­ur stuðl­að að vax­andi ójöfn­uði í þjóð­fé­lag­inu eins og Stef­án Ól­afs­son pró­fess­or hef­ur sýnt skil­merki­lega fram á.  Það er mik­il­vægt að stuðla að raun­veru­legri vel­ferð og að ráða­menn okk­ar séu ekki í  dúkk­ul­ísu­leikj­um, for­set­inn  eða sendi­full­trú­arn­ir 96, vítt og breitt um ver­öld­ina. Stjórn­mála­menn­irn­ir hafa tryggt sér áhyggju­laust ævi­kvöld og bú­ið til sér­regl­ur fyr­ir sig. Fyrst þeir leyfa sér að gera það fyr­ir sjálfa sig þá er það hneyksli að þeir geri ekki það sama fyr­ir alla lands­menn. Slíkt er ekki bara reg­in­hneyksli held­ur spill­ing. Það er spill­ing þeg­ar al­þing­is­menn skammta sér betri eft­ir­laun og líf­eyri en þeir gera öðr­um kleift að fá. Það er raun­ar al­gjört sið­leysi að þeir skuli búa aðra og betri vel­ferð­ar­um­gjörð um sjálfa sig en venju­legt fólk í land­inu. Þeir al­þing­is­menn sem tóku þátt í því að skammta sjálf­um sér sér­kjör hafa svik­ið þá meg­in­hug­sjón jafn­að­ar og bræðra­lags sem þjóð­ar­sátt ætti að vera um í þjóð­fé­lag­inu.  Það verð­ur að vera  al­mennt ör­ygg­is­net í þjóð­fé­lag­inu um vel­ferð allra borg­ara þann­ig að okk­ar minnstu bræð­ur líði ekki skort. Sum­ir kalla það sósí­al­isma en það hef­ur ekk­ert með sósí­al­isma að gera.  Það er mann­kær­leik­ur í sam­ræmi við þá kristi­legu lífs­skoð­un sem þjóð­fé­lag­ið bygg­ir á.  Í því fel­ast þau siða­lög­mál og við­mið­an­ir sem gert hafa Vest­ur­lönd að for­ustu­lönd­um mann­rétt­inda og mann­gild­is í ver­öld­inni. Slík sið­ræn for­usta er nú á und­an­haldi hér á landi.  

Eiríkur kærir Blaðið

Eiríkur Hjálmarsson, sem nú er launamaður hjá Orkuveitu Reykjavíkur, hefur kært ritstjóra, fréttastjóra og blaðamann á Blaðinu til siðanefndar Blaðamannafélagsins. Eiríkur fer gegn staðfestingum heimildarmanna Blaðsins um að samningur Orkuveitunnar og sveitarfélagsins Ölfuss sé metinn á um 500 milljónir króna. Viðmælendur Blaðsins voru almennt sammála um að í samningi sem inniheldur til dæmis; lýsingu við Þrengslaveg, uppgræðslu sanda við Þorlákshöfn, háhraðatengingu í Þorlákshöfn, byggingu fjárréttar, byggingu hesthúss, greiðslur fyrir jarðhitaréttindi og eflaust fleira telji um 500 milljónir að verðmæti. Vissulega varð Orkuveitan að leggja af framkvæmdir við Hellisheiðarvirkjun eftir skrif Blaðsins þar sem ekki hafði verið veitt löglegt leyfi til framkvæmdanna, en það er kannski ekkert sem tengir kæru Eiríks og áhrif skrifa Blaðsins á framkvæmdirnar.Eiríkir finnur að því að ekki hafi verið farið að hans vilja og leiðrétt að í fyrirsögn var stuðst við fulltrúa hjá Skipulagsstofnun, hann sagði í fréttum Blaðsins, að veiting bráðabirgðaleyfis til framkvæmda samræmist ekki lögum. “Samkvæmt bygginga- og skipulagslögum er ekki hægt að veita bráðabirgðaleyfi til þessara framkvæmda.”  Eirkíkur fann að því að í fyrstu fréttinni var talað um virkjunarleyfi en ekki framkvæmdaleyfi. Viðmælendur Blaðsins, aðrir en formælendur Orkuveitunnar, sögðu hins vegar virkjunarleyfi, en bæjarstjórinn sagði hins vegar; “okkar niðurstaða er sú að þar sem sem landssvæði var raskað fyrir þá mætti veita leyfi til rannsókna. Það er ekki víst að þarna komi til framkvæmda, aðeins er verið að rannsaka svæðið.” Þannig fór að framkvæmdum var hætt eftir að fréttirnar birtust og nú kærir upplýsingafulltrúi Orkuveitunnar og efast um, gegn mati viðmælenda Blaðsins, að hægt sé að verðleggja greiðslur Orkuveitunnar á hálfan milljarð.Þessu verður vinnandi fólk að una og taka til varna.

Stopp

Ráð­herr­ar hafa fal­ast eft­ir ábyrgð. Með störf­um sín­um hafa þeir óskað eft­ir að bera ábyrgð. Þess vegna bera þeir ábyrgð og það er al­vara að tak­ast á við það sem ráð­herr­ar hafa tek­ið að sér. Þess vegna eru þeim borg­uð fín laun og þess vegna hafa þeir sjálf­ir get­að rétt­lætt of­ur­eft­ir­laun. Það er al­vara að bera ábyrgð. Og þar sem ráð­herr­ar hafa bein­lín­is óskað eft­ir ábyrgð­inni er ekki úr vegi að benda þeim á það sem okk­ur hin­um þyk­ir á vanta til að ráð­herr­arn­ir standi und­ir þeirri ábyrgð sem þeir hafa sóst eft­ir og feng­ið.Hörmu­leg bana­slys í um­ferð­inni eru allt­of tíð. Sú sára stað­reynd kall­ar á að­gerð­ir til að lág­marka mann­skaða og í sorg­inni er líka hægt að spyrja, hvers vegna? Hvers vegna var ákveð­ið að verja óhemju af pen­ing­um til að gera Héð­ins­fjarð­ar­göng þeg­ar mest eknu þjóð­veg­ir lands­ins eru lífs­hættu­leg­ir, svo hættu­leg­ir að á þeim hafa á skömm­um tíma orð­ið svo hörmu­leg slys, að flesta Ís­lend­inga set­ur hljóða. Það er eitt að fá ekki þæg­indi, ann­að að fá að aka með sem minnstri lífs­hættu. Þess vegna er æski­legt að ráð­herr­ar hafi dóm­greind til að raða rétt, láta neyð­ina ráða, óþæg­indi og tíma­eyðsla komi þar á eft­ir. Fleiri spurn­ing­ar koma fram, til að mynda hvað megi af­leggja marg­ar ein­breið­ar brýr fyr­ir þá pen­inga sem brennd­ir eru upp í von­lausri um­sókn að ör­ygg­is­ráði Sam­ein­uðu þjóð­anna. Sama er að segja um sendi­ráð­in öll, sendi­herr­ana sautj­án sem Dav­íð Odds­son skip­aði og svo margt og svo margt í okk­ar sam­fé­lagi sem okk­ur þegn­ana varð­ar ekk­ert um, en ráða­menn­irn­ir okk­ar kjósa að brenna pen­ing­um í hluti sem okk­ur hin­um er fyr­ir­mun­að að skilja hvers vegna.Ráð­herr­ar hafa kall­að eft­ir ábyrgð og þeir verða þá að bera hana. Kosn­ing­ar eru fram­und­an og þær skulu sko ekki snú­ast um rekstr­ar­form Rík­is­út­varps­ins, og þær skulu ekki snú­ast um ein­staka dek­ur­mál ráð­herra eða þing­manna. Það er margt sem bet­ur má gera og stjórn­mála­menn skulu ekki sleppa frá ákvörð­un­um um bætta þjóð­vegi. Ís­lend­ing­ar vilja ekki leng­ur búa við það óör­yggi sem nú er. Dauði eins okk­ar er sorg okk­ar allra og það verð­ur að ráð­ast að vand­an­um, fram­kvæma og gera okk­ur kleift að ferð­ast af meira ör­yggi en nú er. Hvað sem hver seg­ir er vand­inn mest­ur hér næst höf­uð­borg­inni. Um­ferð um veg­ina er ef­laust langt­um meiri en þeir hafa ver­ið hann­að­ir til að bera. Deil­ur um ágæti tveir plús tveir-vega eða tveir plús einn-vega mega ekki tefja að­gerð­ir. Þess vegna ger­ir ráð­herr­ann best með því að hefj­ast handa strax þann­ig að þing­ið geti sam­þykkt fram­kvæmd­ir á þeim fáu vik­um sem þing­menn mæta til vinnu eft­ir ára­mót.

Viljandi misskilningur

Merkilegt að heyra jafnvel vana blaðamenn lesa út úr eftirfarandi að ég hafi sett út á blaðamennsku fríblaða:

"Það sem hefur skipt hvað mestu máli fyrir mig, er að ég er ekki eins sannfærður fyrir ágæti fríblaða og ég var. Þar ráða nokkrar ástæður, til að mynda dreifing blaðanna og það að þau eru prentuð í stórum upplögum og borin út í von um að sem flestir lesi. Auðvitað á þetta form rétt á sér, en mér þykir komið að þeim punkti hjá mér, að ég og fríblöð eigum ekki samleið, allavega ekki í bili. Kannski breytist það seinna, en þetta er helsta ástæða þess að ég kýs að hætta sem ritstjóri Blaðsins."

Ein helsta ástæða þess að ég vil hætta á fríblöðum er dreifingin. Hvorki Fréttablaðinu né Blaðinu hefur tekist að dreifa blöðunum með sóma. Aðrar ástæður er hægt að nefna, til að mynda pláss fyrir efni. Fríblöðin eru þröng vegna auglýsinga og þrengslin setja blöðunum mörk um umfang efnis. Svo er annað sem er mikilsvert, það er spennandi vettvangur að þurfa að lúta eðlilegum lögmálum um framboð og eftirspurn. Það hefur ekkert með blaðamennsku á fríblöðum að gera að mig langi að taka nýtt skref, nýja áskorun og gera annað en ég hef gert síðustu ár.

Ég held að þeir sem hafa lesið gagnrýni, á eigin stöf og félaga mína á ritstjórnum beggja fríblaðanna, út úr orðum mínum hafi kosið að gera svo. 

 

Uppsögn

Það er rétt sem fram hefur komið að ég hef sagt upp störfum sem ritstjóri Blaðsins og að ég hafi óskað eftir að láta af störfum eigi síðar en um áramótin. Ég hef ekki rætt við 365 eða Árvakur um störf á þeirra blöðum. Getgátur um það eru rangar.

Það er einnig rétt að Janus Sigurjónsson hefur sagt upp og óskað eftir að láta af störfum á sama tíma og ég. Janusi langaði í raun aldrei á Blaðið. Honum stóð margt til boða, en hann tók þá ákvörun að fylgja mér og þegar ég sagði honum að ég ætlaði að hætta voru allar forsendur fyrir veru hans á Blaðinu brostnar.

Fréttastjórunum, sem líkt og Janus, komu með mér og einungis mín vegna, hafa sagt upp störfum, en með fyrirvörum um hvernig spilast úr með ráningu nýs ritstjóra. Þau vilja hafa fyrirvara um hver tekur við og eins hvort næsti ritstjóri vilji vinna með þeim eins náið og samstarf fréttastjóra og ritstjóra þarf að vera.

Fréttir af öðrum uppsögnum eru ekki réttar.

Það sem hefur skipt hvað mestu máli fyrir mig, er að ég er ekki eins sannfærður fyrir ágæti fríblaða og ég var. Þar ráða nokkrar ástæður, til að mynda dreifing blaðanna og það að þau eru prentuð ó stórum upplögum og borin út í von um að sem flestir lesi. Auðvitað á þetta form rétt á sér, en mér þykir komið að þeim punkti hjá mér, að ég og fríblöð eigum ekki samleið., allavega ekki í bili. Kannski breytist það seinna, en þetta er helsta ástæða þess að ég kýs að hætta sem ritstjóri Blaðsins. 

e.s.  las á bloggsíðu Steingríms Ólafssonar um þá ákvörðun mína að hætta á Blaðinu. Það er rétt að Steingrímur hafði samband við mig í gær, og vegna loforða við núverandi vinnuveitendur afvegaleiddi ég hann, kaus að staðfesta ekki upssögnina. Það er hins vegar kolrangt það sem haft er eftir mér orðrétt á síðu Steingríms;

Ertu að hætta á Blaðinu?"

Svar Sigurjóns var eftirfarandi:

"Nei, það er lygi."

 

Samtal okkar var ekki svona, og ég nota ekki orðið lygi. Nenni bara að mótmæla því sem er sagt að hafi verið í beinni ræðu. Annað hirði ég ekki um.