Lög­reglu­for­ing­inn og al­þing­is­mað­ur­inn

Arn­ar Jens­son lög­reglu­for­ingi hef­ur áhyggj­ur af því að efn­að fólk, sem sæt­ir ákær­um, geti bor­ið hend­ur fyr­ir höf­uð sér af meiri krafti en ör­yr­kjar og ein­stæð­ir for­eldr­ar. Und­ir þetta sjón­ar­mið Arn­ars tók al­þing­is­mað­ur­inn Pét­ur Blön­dal í spjall­þætti og sagði vara­samt þeg­ar ákært fólk borg­ar mik­ið fyr­ir varn­ir. Hann sagði sak­laust fólk, sem sæt­ir ákæru, eiga að mæta fyr­ir dóm­ara og segj­ast sak­laust. Meira þurfi sak­laust fólk ekki.Ef sjón­ar­mið Pét­urs eru al­menn á Al­þingi munu Arn­ar Jens­son og þeir sem hugsa ein­sog hann eiga auð­velt með að fá lög­um breytt þann­ig að skorð­ur verði sett­ar á varn­ir þeirra sem sæta ákær­um, sama hvort fólk er sak­laust eða sekt. Merki­legt er að heyra menn ein­sog einn af æðstu starfs­mönn­um rík­is­lög­reglu­stjóra og al­þing­is­mann finna að því að ákært fólk leiti leiða til að verja sig og borgi mik­inn kostn­að af vörn í op­in­ber­um refsi­mál­um. Áfram kem­ur fram hörð gagn­rýni á dóms­kerf­ið. Dav­íð Odds­son sagði ný­ver­ið dóms­kerf­ið að­eins ráða við gæslu­varð­hald­súr­skurði og sjoppu­rán og nú bæt­ir Arn­ar Jens­son um bet­ur og seg­ir dóm­ara jafn­vel ótt­ast ríkt og öfl­ugt ákært fólk. Þessu neita dóm­ar­ar. En eru full­yrð­ing­ar um van­hæfi dóm­stóla ekki al­vöru­mál? Er ekki al­vöru­mál þeg­ar al­þing­is­mað­ur og lög­reglu­for­ingi eru sam­mála um að ákært fólk eigi að hafa tak­mark­að­ar leið­ir til að verj­ast ákær­um? Eða skipta öll þessi orð engu máli í ljósi þess hverj­ir sögðu þau?Enn og aft­ur tek­ur Baugs­mál­ið sviðs­ljós um­ræðna um op­in­ber refsi­mál. Nú er það Arn­ar Jens­son sem set­ur það mál í kast­ljós­ið. Merki­legt af hon­um að velja það mál þeg­ar hann fjall­ar um varn­ir ákærðs fólks og hvort ekki eigi að setja skorð­ur við því hvern­ig fólk verst op­in­ber­um refsi­ákær­um. Það mál sem Arn­ar og fé­lag­ar lögðu af stað með er fall­ið. Það féll vegna þess að ákær­urn­ar héldu ekki. Eng­inn er þess um­kom­inn í dag að segja til um hversu stór­an þátt öfl­ug­ar og dýr­ar varn­ir sak­born­inga eiga í þeirri nið­ur­stöðu eða hvað slæ­leg vinnu­brögð Arn­ars og fé­laga vógu þungt. Víst er að mála­til­bún­að­ur Arn­ars og fé­laga hans reynd­ist hald­laus og það litla sem eft­ir er af mál­inu, eft­ir ára­lang­ar rann­sókn­ir þar sem ekk­ert hef­ur ver­ið til spar­að, er nú í hönd­um ann­arra en þeirra sem hófu leik­inn. Upp­haf­legu rann­sak­end­urn­ir og ákær­end­urn­ir eru ekki leng­ur þátt­tak­end­ur. Kannski tókst öfl­ug­um verj­end­um að forð­ast rétt­ar­slys. Kannski þurfti ekki verj­end­ur til og kannski hefði að­ferð Pét­urs Blön­dal dug­að, það er að ákærða fólk­ið hefði bara sagt við dóm­ar­ana að það væri sak­laust.Þar sem lög­reglu og ákær­end­um er fal­ið mik­ið vald er ekki nokk­ur leið að taka und­ir með lög­reglu­for­ingj­an­um um að skorð­ur verði sett­ar við því með hvaða hætti ákært fólk get­ur var­ist. Það er vand­með­far­ið vald sem ákær­end­ur hafa og það hlýt­ur að vera krafa allra að þeir sem sæta ákær­um, eink­um og sér í lagi sak­laust fólk, megi og eigi að gera allt sem það get­ur í bar­átt­unni við hið mikla vald til að leiða fram sak­leysi sitt.

Lög­reglu­for­ing­inn og sið­ferð­is­mörk­in

Lög­reglu­for­ing­inn Arn­ar Jens­son skrif­ar grein í Morg­un­blað­ið í gær þar sem hann strá­ir efa­semd­um um heið­ar­leika Blaðs­ins. Til­efn­ið er frétta­út­tekt Blaðs­ins um sér­tæk­ar að­ferð­ir lög­regl­unn­ar. Arn­ar er þess full­viss að frétta­út­tekt­in hafi ver­ið unn­in til þess eins að draga úr gildi hans sem vitn­is í Baugs­mál­inu. Rök lög­reglu­for­ingj­ans eru tær og klár, rit­stjóri Blaðs­ins er bróð­ir manns sem hef­ur „hald­ið ut­an­um fjöl­miðla­fyr­ir­tæki Baugs”. Frek­ari sann­an­ir virð­ist lög­reglu­for­ing­inn ekki þurfa, sest nið­ur og full­yrð­ir á prenti að þann­ig sé þetta. Blað­ið hafi ver­ið not­að af Baugi til að rýra trú­verð­ug­leika Arn­ars. Sé það rétt hjá Arn­ari að Blað­ið hafi með ein­hverj­um hætti opn­að dyr efa­semda, þá er það jafn ljóst að Arn­ar gekk inn um dyrn­ar, óboð­inn, með grein sinni sem reynd­ar ger­ir það helst að kalla á spurn­ing­ar og svör. Svör­in hef­ur hann en spurn­ing­arn­ar hver sem les.Arn­ar á að minnsta kosti tvo fé­laga. Hann not­ast við þá nafn­lausa í grein sinni og báð­ir eru þeir viss­ir um ann­ar­leg­an til­gang Blaðs­ins. Ann­ar þeirra er blaða­mað­ur og hann sagði lög­reglu­for­ingj­an­um að það væri aug­ljóst að frétta­skrif Blaðs­ins, sem nátt­úr­lega eru Baugi full­kom­lega óvið­kom­andi, væru til þess gerð að varpa rýrð á Arn­ar. Sá blaða­mað­ur sem þann­ig tal­ar mið­ar vænt­an­lega út frá eig­in sið­ferð­is­mati og þess vegna er knýj­andi að vita hver hann er og hvar hann starf­ar, til þess að les­end­ur geti var­að sig á hon­um. Blaða­mað­ur sem læt­ur stjórn­ast af fólki og skrif­ar frétt­ir í þeim til­gangi sem Arn­ar og vin­ur hans halda er vond­ur blaða­mað­ur og hann ber að var­ast. Þess vegna er nauð­syn að frétt­ist hver hann er.All­ar til­gát­ur Arn­ars Jens­son­ar eru meira en sér­stak­ar. Það eitt er svo sem í góðu lagi. Hitt er al­var­legra að ætla má að það sið­ferð­is­þrek sem hann ætl­ar öðru fólki sé sótt í hans eig­in við­mið. Að hann lát­ist stjórn­ast. Fyr­ir til­vilj­un heyrði ég rit­höf­und­inn Hall­grím Helga­son svara spurn­ingu um hvaða mál séu verstu mál nú­ver­andi rík­is­stjórn­ar. Hall­grím­ur hóf upp­taln­ing­una á þess­um mál­um: Baugs­mál­ið, Ír­aks­mál­ið... Má vera að rit­höf­und­ur­inn hafi rétt fyr­ir sér að Baugs­mál­ið, sem var alls ekki helsta mál­ið í frétta­út­tekt Blaðs­ins, hafi all­an tím­ann ver­ið pól­it­ískt og Arn­ar og aðr­ir í lög­regl­unni hafi ver­ið þær tusk­ur sem þeir ætla öðr­um að vera. Dav­íð Odds­son sagði eitt sinn að ef Baugs­mál­ið væri pól­it­ískt myndu dóm­stól­ar bara henda því, sem þeir og gerðu.Skrif lög­reglu­for­ingj­ans og þær kröf­ur sem hann ger­ir til sönn­un­ar­færslu varpa kannski ljósi á smán­ar­lega út­reið mála hans fyr­ir dóm­stól­um, svo sem ein­sog Mál­verka­föls­un­ar­máls­ins og Baugs­máls­ins. Brýnt er að Arn­ar og aðr­ir í hans liði hafi í huga hversu óg­ur­legt vald þeim er fal­ið og þess er kraf­ist að þeir fari vel með vald­ið og von­andi er Arn­ar oft­ast kröfu­harð­ari við sjálf­an sig en hann var í Morg­un­blaðs­grein­inni. Hvern­ig sem Arn­ar læt­ur skal hann aldr­ei kæfa um­ræðu um vinnu­brögð lög­reglu. Til þess eru fjöl­miðl­ar of sterk­ir og sjálf­stæð­ir, þrátt fyr­ir hið eitr­aða peð, hinn veik­gerða blaða­mann sem er vin­ur lög­reglu­for­ingj­ans. 

Lögg­an og fjöl­miðl­ar

„Lands­sam­band lög­reglu­manna lýs­ir yf­ir furðu sinni á „frétta­út­tekt” Blaðs­ins á liðn­um dög­um. Í um­fjöll­un Blaðs­ins hef­ur ver­ið fjall­að um meint brot fjölda lög­reglu­manna í tengsl­um við rann­sókn fíkni­efna­brota fyr­ir um 10 ár­um. Er því þar m.a. hald­ið fram að um 40 lög­reglu­menn hafi gerst brot­leg­ir í starfi og lát­ið að því liggja að um­fjöll­un­in sanni að lög­regl­an á Ís­landi sé spillt og ekki treyst­andi fyr­ir aukn­um rann­sókn­ar­heim­ild­um.”
Þetta er bein til­vitn­un í vef Lands­sam­bands lög­reglu­manna. Lög­regl­an kveink­ar sér und­an því að Blað­ið fjalli um mál sem hafa kom­ið upp þeg­ar lögg­an hef­ur beitt óhefð­bundn­um að­ferð­um, sem er með­al þess sem rætt er um að lög­regl­an fái víð­tæk­ar heim­ild­ir til að gera þeg­ar grein­ing­ar­deild­in þeirra verð­ur að veru­leika. Það er ekk­ert að því að Blað­ið styðj­ist með­al ann­ars við eldri mál við um­fjöll­un­ina. Svo al­var­legt var það mál að skipa varð sér­stak­an sak­sókn­ara til að rann­saka starfs­hætti lög­regl­unn­ar. Sett­ur sak­sókn­ari ákærði ekki vegna efa um að sak­fell­ing næð­ist fram. Það eru starfs­hætt­ir sem eru ekki virt­ir jafnt nú og þá ein­sog ný­leg dæmi sanna. Þrátt fyr­ir að lög­reglu­menn hafi ekki ver­ið ákærð­ir er ekk­ert sem seg­ir að fjöl­miðl­ar megi ekki og eigi ekki að segja frá svo viða­mik­illi rann­sókn á störf­um lög­regl­unn­ar, ein­mitt nú þeg­ar vald­svið henn­ar verð­ur auk­ið. Blað­ið greindi frá rann­sókn­inni og vitn­aði með­al ann­ars í mikla sam­an­tekt dóms­mála­ráð­herra. Lög­reglu­mönn­un­um þyk­ir það vond blaða­mennska og segja: „Þyk­ir Lands­sam­bandi lög­reglu­manna með ólík­ind­um að við­kom­andi blaða­menn leyfi sér að setja frá sér slík ósann­indi þar sem fjöldi lög­reglu­manna er sak­að­ur um brot í op­in­beru starfi. Með þess­ari fram­setn­ingu eru þeir lög­reglu­menn born­ir röng­um sök­um og efn­is­tök blaða­manna æru­meið­andi.” Svo bæt­ir lög­regl­an því við að hér á landi sé spill­ing í lögg­unni eng­in í sam­an­burði við Evr­ópu­lönd, hvað sem sú full­yrð­ing þýð­ir.Lög­regl­an er ekki yf­ir gagn­rýni haf­in. Lög­regl­unni er fal­ið mik­ið vald og lög­regl­unni ber að fara með það af virð­ingu og nær­gætni. Í frétta­út­tekt­um Blaðs­ins voru nefnd mörg dæmi um að lög­regl­an hafi gert meira en við hin­ir venju­leg­ir borg­ar­ar höf­um álit­ið að lög­regl­an gerði. Með­al ann­ars kom fram að yf­ir­menn í lög­regl­unni sögðu í bréf­um að mál hafi ver­ið svæfð, jafn­vel al­var­leg og um­fangs­mik­il fíkni­efna­af­brota­mál. Það sem þar var sagt var ekki Blaðs­ins, það var hins veg­ar Blað­ið sem sagði frá því, það var Blað­ið sem sagði frá rann­sókn­um og Blað­ið birti til dæm­is yf­ir­lýs­ingu vitn­is sem kvart­aði sár­an und­an lög­regl­unni. Vissu­lega hef­ur Blað­ið geng­ið nær lög­regl­unni en flest­ir frétta­miðl­ar hafa gert. Blað­ið hafn­ar því að vera und­ir­lægja valds­ins. Það fell­ur lög­regl­unni ekki í geð. Í lok yf­ir­lýs­ing­ar lög­regl­unn­ar seg­ir: „Lands­sam­band lög­reglu­manna tel­ur um­fjöll­un Blaðs­ins í þessu máli til marks um óvönd­uð efn­is­tök og í hróp­legu ósam­ræmi við fag­lega blaða­mennsku sem al­mennt ein­kenn­ir fjöl­miðla hér­lend­is.” Er víst að hægt sé að treysta því að lög­regl­an sé dóm­bær­ust um hvað sé fag­leg­ast og hvað ekki? Senni­lega er hún ekki dóm­bær­ust á það, alls ekki þeg­ar hún sjálf á í hlut.

Pól­it­ík og pen­ing­ar

Mesti þung­inn er úr próf­kjör­un­um að sinni og eft­ir stend­ur að þátt­tak­end­ur hafa var­ið tug­um millj­óna í bar­átt­una. Blað­ið hef­ur leit­að til nokk­urra fram­bjóð­enda og spurst fyr­ir um kostn­að og reikn­ings­skil. Fæst­ir hafa get­að eða vilj­að svara fyr­ir um hvað bar­átta þeirra kost­aði, hver borg­aði og hvort tekj­ur allra hafa ver­ið gefn­ar upp. Þeir fram­bjóð­end­ur sem ætla sér ekki að svara þess­um spurn­ing­um falla svo sem ágæt­lega í það lands­lag sem hér hef­ur ver­ið. Pól­it­ík­us­ar hafa hing­að til kom­ið í veg fyr­ir að þeir þurfi að gera grein fyr­ir fjár­reið­um flokka og fram­boða.Au­mar til­lög­ur flokk­anna, um að þeir þurfi að skila inn bók­haldi, en það verði ekki opn­að al­menn­ingi munu líta dags­ins ljós. Lengra ganga flokk­arn­ir ekki á móti kröf­um lýðs­ins, lýð­ræð­ið er í hættu hafa hörð­ustu varn­ar­menn flokk­anna sagt. Á sama tíma upp­lýs­ist að fram­boð og jafn­vel flokk­ar hafa greitt laun­uð­um starfs­mönn­um svarta pen­inga vegna vinnu við kosn­inga­und­ir­bún­ing.Fari svo að bók­hald flokk­anna verði lok­að og það að­eins sent rík­is­end­ur­skoð­anda og það­an verði vald­ir þætt­ir birt­ir þjóð­inni er það sýnd­ar­lýð­ræði og á ekk­ert skylt við það opna sam­fé­lag sem við vilj­um hafa. Það er rök­studd­ur grun­ur um að flokk­ar eða fram­bjóð­end­ur hafi borg­að svart og í sjálfu sér er ekk­ert sem seg­ir að það verði ekki gert aft­ur, því gangi vilji þeirra eft­ir sem vilja banna að fyr­ir­tæki styrki flokk­ana, er leið hinna svörtu pen­inga áfram op­in. Þeir eru til sem kunna alla klæki sem þarf til að efl­ast. Það breyt­ist ekki þó rík­is­end­ur­skoð­andi fái bók­hald­ið til skoð­un­ar, bók­hald sem mun inni­halda stór­aukna rík­is­styrki og með­ferð flokk­anna á þeim.Eng­inn hef­ur svar­að hvað verð­ur gert til að ný fram­boð eigi kost á að keppa við þau sem fyr­ir eru þeg­ar flokk­um verð­ur ekki heim­ilt að sækja sér pen­inga til at­vinnu­lífs­ins held­ur fái fram­lög frá hinu op­in­bera, sem ef­laust verða mið­uð við styrk þeirra á þingi hverju sinni. Ein­fald­ast er að öll fram­lög verði gerð sýni­leg og með­ferð stjórn­mála­flokka á pen­ing­um verði öll­um sýni­leg og þann­ig geta kjós­end­ur með­al ann­ars tek­ið mið af ágæti flokk­anna þeg­ar milli þeirra er val­ið.Kraf­an um op­ið bók­hald er skýr. Það er ekki svar við henni að einn fái að sjá fjár­reið­urn­ar, eða jafn­vel að­eins huta þeirra. Hver sem vill á að fá að vita hver borg­ar hverj­um. Ásak­an­ir um að sterk hags­muna­sam­tök hafi borg­að tugi millj­óna í kosn­inga­sjóði væru ekki til stað­ar hefðu flokk­arn­ir ekki sér­stöðu um­fram alla aðra hér á landi. Víð­ast er þessu hag­að með öðr­um hætti og á með­an flokk­arn­ir vilja ekki sýna öll spil­in eru uppi efa­semd­ir. Auð­vit­að.

Hval­köts­sala hins op­in­bera

Eitt­hvað það aula­leg­asta sem gert hef­ur ver­ið lengi er sam­komu­lag Ein­ars K. Guð­finns­son­ar sjáv­ar­út­vegs­ráð­herra og Krist­jáns Lofts­son­ar hvala­fang­ara. Það er svo fjarri öllu lagi að sam­komu­lag þeirra fé­laga hafi eitt­hvað með sjálfs­ákvörð­un­ar­rétt ís­lensku þjóð­ar­inn­ar að gera, asna­strik þeirra hafa ekk­ert með okk­ur hin að gera. Það er reynd­ar með hrein­um ólík­ind­um að fé­lag­ar Ein­ars í rík­is­stjórn Ís­lands hafi lagt bless­un sína yf­ir þessa lif­and­is vit­leysu.Eft­ir að þeir fé­lag­arn­ir ákváðu vit­leys­una hef­ur hver þvæl­an rek­ið aðra. Þeir fé­lag­ar gleymdu að fá út­tekt á ma­tvinnslu­stöð­inni í Hval­firði og enn er óvíst hvort af­urð­ir af þeim sjö hvöl­um sem þeir veiddu geti far­ið til mann­eld­is. Svo er hitt að það skipt­ir kannski engu máli, eng­ir kaup­end­ur hafa fund­ist að kjöt­inu og ekki er nokk­ur mögu­leiki að við Ís­lend­ing­ar ét­um kjöt­ið þeirra Krist­jáns og Ein­ars, og varla þeir sjálf­ir. Aug­ljós eft­ir­sjá greip þá fé­laga þeg­ar þeir höfðu skot­ið sjö af þeim níu hvöl­um sem þeir ætl­uðu að fanga. Fyr­ir­slátt­ur­inn fór langt með að toppa aðra vit­leysu í mál­inu, ástæð­an var sögð sú að dimmt væri í nóv­emb­er og veð­ur vá­lynd. Hver vissi það ekki? Vissu Krist­ján og Ein­ar ekki að hval­veið­ar voru ekki stund­að­ar á þess­um árs­tíma áð­ur en þeir hlupu á sig og ruku af stað? Kom þeim á óvart að dimmt er stór­an hluta sól­ar­hrings­ins í nóv­emb­er? Eða var ástæð­an fyr­ir því að veið­um var hætt sú að nóg er að eiga verð­laus­ar af­urð­ir af sjö stór­hvel­um og ástæðu­laust var að bæta meiru við þær verð­lausu af­urð­ir?Mik­ið má vera ef asna­skap­ur­inn hef­ur ekki fælt marga Ís­lend­inga frá því að vilja að við tök­um upp hval­veið­ar á ný. Trú­leg­ast er helsti ávinn­ing­ur þeirra fé­laga sá að hafa fælt fólk frá þeirra eig­in mál­stað og þeir hafa trú­leg­ast unn­ið til þess að ekki verð­ur minnsti vilji með­al Ís­lend­inga til að byrja þar sem frá var horf­ið fyr­ir tutt­ugu ár­um. Með þess­um ein­stöku veið­um hef­ur þjóð­in orð­ið fyr­ir skaða, álit okk­ar út á við hef­ur beð­ið hnekki, við er­um ekki eins mark­tæk í um­ræðu um um­hverf­is­mál eins og helst yrði á kos­ið og Ís­lend­ing­ar þurfa að gjalda kjána­skap­ar­ins hér og þar í heim­in­um.Ef sjáv­ar­út­vegs­ráð­herra hefði vilj­að taka al­vöru ákvörð­un um hval­veið­ar þá væri stað­an önn­ur. Þá hefði þurft að kynna veið­arn­ar með fyr­ir­vara, at­huga hverj­ir hefðu vilj­að veiða, hverj­ir gætu unn­ið af­urð­irn­ar til mann­eld­is og hver hefði vilj­að borða kjöt­ið. Ekk­ert af þessu var gert. Við höf­um orð­ið að at­hlægi og Ís­lend­ing­ar verða að gjalda vit­leys­unn­ar hér og þar. Við höf­um ekki með nokkr­um hætti sýnt heims­byggð­inni að við virð­um okk­ar eig­in sjálfs­ákvörð­un­ar­rétt, alls ekki. Auk álits­hnekk­is þarf að kosta til hundr­uð­um millj­óna til að reyna hvað hægt er að gera til að draga úr af­leið­ing­um vit­leys­unn­ar og senni­lega kem­ur það í hlut Ein­ars K. Guð­finns­son­ar sjáv­ar­út­vegs­ráð­herra eða ann­arra ker­fisk­arla að gera allt sem þeir geta til að fá Jap­ana til að víkja af leið og kaupa af okk­ur kjöt­ið. Það yrði til að kór­óna þvæl­una að þjóð­in kosti hundr­uð­um millj­óna til að draga úr af­leið­ing­um hvala­vit­leys­unn­ar og að ís­lenska rík­ið þyrfti að standa í hval­kjöts­sölu. Hver var til­gang­ur­inn og sáu þeir sem ráða ekki vit­leys­una fyr­ir?